تحلیل ماهیت و ساختار باد سیستان

در پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های با توان تفکیک بالا در مقیاس 20 کیلومتر حاصل از ریزمقیاس‌نمایی دینامیکی داده‌های واکاوی NNRP1 با مدل دینامیکی RegCM طی یک دوره ده‌ساله (2010-2001) ماهیت و ساختار باد سیستان مورد بررسی قرار گرفت. نخست، ویژگی‌های باد براساس داده‌های سطح زمین ایستگاه زابل مطالعه شد. پس از آن داده‌های ریزمقیاس‌نمایی شده حاصل از مدل با داده‌های ایستگاه یادشده مورد ارزیابی قرار گرفت و با تایید عدم تفاوت معنی‌دار بین داده‌های خروجی مدل و داده‌های ایستگاه در سطح زمین، تحلیل ماهیت و ساختار باد انجام شد. به‌طور کلی مقاله به دو بخش ماهیت و ساختار باد سیستان تقسیم شده است. بررسی ماهیت باد نشان داد در مقایسه با داده‌های تفکیک 5/2 درجه‌ای، ریزمقیاس‌نمایی دینامیکی با توان تفکیک بالا، نتایج بیشتری در مورد آرایش فضایی سامانه‌های موثر بر باد سیستان و همچنین ساختار دقیق‌تری از نحوه وقوع این باد به نمایش می‌گذارد. انتخاب یک مقیاس مناسب در پژوهش حاضر نقش برجسته کم‌فشار سیستان و پرفشارهای کوه‌های خراسان را به عنوان سامانه‌های محلی در تشکیل و تکوین ویژگی‌های محلی باد سیستان آشکار ساخته است. بررسی ساختار باد بر اساس خروجی‌های مدل بیانگر آن است که باد سیستان دارای دو هسته بیشینه در حوالی خواف (دشت آتیشان) و حوالی دریاچه هامون (شهر زابل) است که هسته دوم از شدت بیشتری برخوردار است. یافته‌ها نشان داد که باد سیستان در ارتفاع تقریبی 500 متر از سطح زمین به بیشینه سرعت خود رسیده و سرعتی بالغ بر 17 متر بر ثانیه را به‌طور متوسط در این سطح تجربه می‌کند. وقوع بیشینه شدت باد در ساعات شب در مجاورت سطح زمین، همچنین چینش قائم بسیار شدید باد، حکایت از حضور یک جریان جتی تراز زیرین شبانه در قلمرو اصلی وزش باد سیستان در شرق فلات ایران دارد. بررسی اولیه ساختار لایه مرزی و تغییرات آن در طی شبانه روز، این نظریه را قوت می‌بخشد که پیدایش جریان جتی تراز زیرین در محدوده شرق فلات ایران (باد سیستان) بیش از آن که ناشی از اختلاف گرمایی و شیب فشار محلی بین مناطق پست و کوهستانی باشد و از نظریه هولتن پیروی کند، بیشتر از نظریه نوسان لختی بلک‌آدار و آزادشدگی لایه مرزی از نیروی اصطکاک در نتیجه کاهش تلاطم در شب پیروی می‌کند.